معرفی برز» آثار تاریخی » عمارت و تالار برز
از بناهای با ارزش و تاریخی روستا باید به تالار وزیر شاه عباس اشاره کرد. در زمان صفویه منشی و وزیر(میرابوالمعالی برزرودی) و یا کاتب (میرزا باقر) شاه عباس دستور به ساخت این تالار به عنوان ییلاق خویش داده بوده است.
ضمنا عمارت بالا و پایین در زمان آن ساخته شده که به صورت یک مجموعه از خانه های 2 طبقه است که در دو طرف یک باغچه جمع شده اند. آب چشمه های روستای برز از داخل سنگهای تراشیده شده به داخل عمارت می آمده و از داخل حوض های شش ضلعی مرمری عبور می کرده و به داخل رودخانه برز بر می گشته است.
این بنا عظیم در زمان صفویه با سبک و نقشه جالب بنا شد ولی معلوم نیست چرا این بنا با استحکامات خاصی که داشته زود ویران و تغییر شکل داده است، شاید انقراض سلسله صفویه و هجوم افغانها به اصفهان و وجود فقر مالی در منطقه و مسایل سیاسی را از دلایل ویرانی زود هنگام این بنا بتوان ذکر نمود.
اینک مطالبی را با استفاده از شنیده ها از بزرگان و قدیمی ها و آثار و شواهد به جا مانده درباره ساختمان تالار و عمارتین به اطلاع دوستاران فرهنگ برز می رسانم، دوستان هم اگر اطلاعات دقیقتر و کاملتری دارند با ارائه نظرات خود این نوشته را کامل نمایند.
با توجه به ستونهای آجری به جا مانده می توان گفت ساختمانی که از ابتدا به نام تالار نام گذاری شده در کنار رودخانه در زمینی به طول 20 متر و عرض 10 متر بنا شده، 3 طاق نما داشته که عرض هر یک از آنها 4 متر بوده که کف آنها با سنگهای تراشیده شده به ابعاد 80×90 سانتی متر فرش کرده بودند که محلی برای نشستن در سایه خنک چنار و نارون بوده.
ستونهای این طاق نماها به شکل مستطیل و به ارتفاع دو متر با آجرهای مربعی شکل سبک و بسیار زیبا و محکم ساخته شده بود، این ستونها در مقابل سیل سال 35 کوچکترین صدمه ای ندید فقط بعضی از سنگهای کف طاق نماها کنده شد و بعضی به زیر خاک رفت.
مشابه ستونهای شمالی در جنوب (روبرو) آن ستونهایی به همین شکل وجود داشته ولی کسی آنها را بیاد ندارد، فقط در سال 1340 که باغ تالار بدلیل سیل از سنگ و نقاله پر شده بود و داشتند آن را آباد می کردند کف ستونها را در عمق 3 متری با سنگ های سفید و رسوبی که گویی از "کوه شکسته" (کوهی در نزدیکی برز) حمل شده دیده میشد، تمامی آن سنگ ها را برای ساخت دیوار از زیر خاک خارج نمودند.
ساختمان اصلی که اتاق تالار نامیده می شد روی این ستونها ساخته شده بود، که این اواخر آثار بسیار کمی از آن به جا مانده بود.
با توجه به قرائن و شواهد اتاق تالار که به مساحت 60 متر مربع بوده و بر روی این ستونها بنا شده و خیلی زود بعد از انقراض سلسله صفویه تخریب شده و آنچه که به نام تالار باقی مانده همین طاق نما ها بوده، روز عاشورا مرحوم میرزا بزرگ در باغ تالار حلیم می پخت و مردم روی این سکوها می نشستند و حلیم با مجمعه بین مردم توزیع میشد.
ساختمان عمارت بالا در دو ردیف بنا شده یک سری در غرب و سری در شرق، در هر ردیف پنج جفت اتاق و در جلو هر دو اتاق یک طاق نما، که به صورت قرینه روبروی هم بوده اند. یعنی 10 اتاق در ضلع شرق و 10 تا دیگر در غرب که با هم متقارن بوده اند، همچنین 10 خانه هر ضلع هم به صورت دو به دو با هم قرینه بوده اند و جلوی هر دو اتاق متقارن در هر ردیف یک تاق نما بوده است. 5 تا حوض در شرق و به صورت قرینه 5 حوض در غرب .
دو اتاق اول و پنجم در هر ردیف بقیه اتاق ها متفاوت بوده است و چون کلا تخریب شده است نمی توان حدس زد که ساختمان آنها چه شکلی بوده است، ولی دو اتاق دوم به ابعاد 4×6 و دو اتاق سوم به ابعاد 3×6 و با آجر ساخته شده اند که هم اکنون هم به ساختمان آجری معروف است دو اتاق چهارم نیز به ابعاد 4×6 بوده است.
سقف همه اتاق ها و طاق نما های جلو آن ها همه ضربی بوده و پایه های آن ها دیوار هایی به عرض یک متر بوده که قدرت نگهداری سقف ضربی را داشته باشد، ارتفاع سقف اتاق ها هفت متر بوده، آخرین اتاق ضربی که به اتاق بزرگ معروف بود در سال 1374 فرو ریخت و این تنها اتاقی بود که از قدیم به یادگار مانده بود.
در جلو هر تاق نما یک حوض سنگی قرار داشت، (یعنی میشود پنج حوض ضلع شرق و پنج تای دیگه به صورت قرینه غرب عمارت) حوض ها با جوی های سنگی تراشیده شده به هم متصل میشدند، هنوز تعدادی از سنگ های جوی به جا مانده و آخرین حوض سنگی هم که از بین رفت جلو اتاق بزرگ بود، قرینه همین جوی آب ها و حوض ها در ضلع دیگر هم وجود داشته، بدین صورت که آب چشمه کوچه گله از سمت شمال شرقی وارد عمارت میشده و بعد از عبور از جوی های سنگی و حوضهای شرقی وارد جوب ها و حوض های غربی میشده و از شمال غربی عمارت بالا خارج میشده و وارد عمارت پایین میشده است.
جوب ها و حوضهای ضلع شرقی در زمانهای بسیار دور نابود شده و احتمالا سنگهای آن به خانهای اطراف عمارت پایین منتقل شده و شاید هم از برز خارج شده باشد و سنگ ها و جوب های ضلع غربی که تعدادی از آن ها موجود است و تعدادی از آنها هم در حدود 80 سال پیش به منزل میرزا فضل الله منتقل شده است که هم اکنون موجود است .
ضمنا عمارت بالا و پایین در زمان آن ساخته شده که به صورت یک مجموعه از خانه های 2 طبقه است که در دو طرف یک باغچه جمع شده اند. آب چشمه های روستای برز از داخل سنگهای تراشیده شده به داخل عمارت می آمده و از داخل حوض های شش ضلعی مرمری عبور می کرده و به داخل رودخانه برز بر می گشته است.
این بنا عظیم در زمان صفویه با سبک و نقشه جالب بنا شد ولی معلوم نیست چرا این بنا با استحکامات خاصی که داشته زود ویران و تغییر شکل داده است، شاید انقراض سلسله صفویه و هجوم افغانها به اصفهان و وجود فقر مالی در منطقه و مسایل سیاسی را از دلایل ویرانی زود هنگام این بنا بتوان ذکر نمود.
اینک مطالبی را با استفاده از شنیده ها از بزرگان و قدیمی ها و آثار و شواهد به جا مانده درباره ساختمان تالار و عمارتین به اطلاع دوستاران فرهنگ برز می رسانم، دوستان هم اگر اطلاعات دقیقتر و کاملتری دارند با ارائه نظرات خود این نوشته را کامل نمایند.
با توجه به ستونهای آجری به جا مانده می توان گفت ساختمانی که از ابتدا به نام تالار نام گذاری شده در کنار رودخانه در زمینی به طول 20 متر و عرض 10 متر بنا شده، 3 طاق نما داشته که عرض هر یک از آنها 4 متر بوده که کف آنها با سنگهای تراشیده شده به ابعاد 80×90 سانتی متر فرش کرده بودند که محلی برای نشستن در سایه خنک چنار و نارون بوده.
ستونهای این طاق نماها به شکل مستطیل و به ارتفاع دو متر با آجرهای مربعی شکل سبک و بسیار زیبا و محکم ساخته شده بود، این ستونها در مقابل سیل سال 35 کوچکترین صدمه ای ندید فقط بعضی از سنگهای کف طاق نماها کنده شد و بعضی به زیر خاک رفت.
مشابه ستونهای شمالی در جنوب (روبرو) آن ستونهایی به همین شکل وجود داشته ولی کسی آنها را بیاد ندارد، فقط در سال 1340 که باغ تالار بدلیل سیل از سنگ و نقاله پر شده بود و داشتند آن را آباد می کردند کف ستونها را در عمق 3 متری با سنگ های سفید و رسوبی که گویی از "کوه شکسته" (کوهی در نزدیکی برز) حمل شده دیده میشد، تمامی آن سنگ ها را برای ساخت دیوار از زیر خاک خارج نمودند.
ساختمان اصلی که اتاق تالار نامیده می شد روی این ستونها ساخته شده بود، که این اواخر آثار بسیار کمی از آن به جا مانده بود.
با توجه به قرائن و شواهد اتاق تالار که به مساحت 60 متر مربع بوده و بر روی این ستونها بنا شده و خیلی زود بعد از انقراض سلسله صفویه تخریب شده و آنچه که به نام تالار باقی مانده همین طاق نما ها بوده، روز عاشورا مرحوم میرزا بزرگ در باغ تالار حلیم می پخت و مردم روی این سکوها می نشستند و حلیم با مجمعه بین مردم توزیع میشد.
ساختمان عمارت بالا در دو ردیف بنا شده یک سری در غرب و سری در شرق، در هر ردیف پنج جفت اتاق و در جلو هر دو اتاق یک طاق نما، که به صورت قرینه روبروی هم بوده اند. یعنی 10 اتاق در ضلع شرق و 10 تا دیگر در غرب که با هم متقارن بوده اند، همچنین 10 خانه هر ضلع هم به صورت دو به دو با هم قرینه بوده اند و جلوی هر دو اتاق متقارن در هر ردیف یک تاق نما بوده است. 5 تا حوض در شرق و به صورت قرینه 5 حوض در غرب .
دو اتاق اول و پنجم در هر ردیف بقیه اتاق ها متفاوت بوده است و چون کلا تخریب شده است نمی توان حدس زد که ساختمان آنها چه شکلی بوده است، ولی دو اتاق دوم به ابعاد 4×6 و دو اتاق سوم به ابعاد 3×6 و با آجر ساخته شده اند که هم اکنون هم به ساختمان آجری معروف است دو اتاق چهارم نیز به ابعاد 4×6 بوده است.
سقف همه اتاق ها و طاق نما های جلو آن ها همه ضربی بوده و پایه های آن ها دیوار هایی به عرض یک متر بوده که قدرت نگهداری سقف ضربی را داشته باشد، ارتفاع سقف اتاق ها هفت متر بوده، آخرین اتاق ضربی که به اتاق بزرگ معروف بود در سال 1374 فرو ریخت و این تنها اتاقی بود که از قدیم به یادگار مانده بود.
در جلو هر تاق نما یک حوض سنگی قرار داشت، (یعنی میشود پنج حوض ضلع شرق و پنج تای دیگه به صورت قرینه غرب عمارت) حوض ها با جوی های سنگی تراشیده شده به هم متصل میشدند، هنوز تعدادی از سنگ های جوی به جا مانده و آخرین حوض سنگی هم که از بین رفت جلو اتاق بزرگ بود، قرینه همین جوی آب ها و حوض ها در ضلع دیگر هم وجود داشته، بدین صورت که آب چشمه کوچه گله از سمت شمال شرقی وارد عمارت میشده و بعد از عبور از جوی های سنگی و حوضهای شرقی وارد جوب ها و حوض های غربی میشده و از شمال غربی عمارت بالا خارج میشده و وارد عمارت پایین میشده است.
جوب ها و حوضهای ضلع شرقی در زمانهای بسیار دور نابود شده و احتمالا سنگهای آن به خانهای اطراف عمارت پایین منتقل شده و شاید هم از برز خارج شده باشد و سنگ ها و جوب های ضلع غربی که تعدادی از آن ها موجود است و تعدادی از آنها هم در حدود 80 سال پیش به منزل میرزا فضل الله منتقل شده است که هم اکنون موجود است .
فرستنده : سید اصغر حسینیان برزی
نمایی از پایه‌های باقی مانده از تالار
برای ثبت نظر خود، باید ابتدا به سیستم وارد شوید
» نظرات
اکبر چهرزاد -
۲۲ دى ۱۳۹۰ ۰۸:۵۵
خیلی ممنون جناب حسینیان ، استفاده بردیم از اطلاعات مفید شما ...
سید مهدی حسینی برزی -
۰۳ بهمن ۱۳۹۰ ۱۲:۴۵
حیف از این بنای باشکوه که با ندانم کاری از بین رفت این یکی از اسناد معتبر برز بود واقعا جای تاسف دارد از دایی اصغر هم ممنونم
سیدعلیرضا میرزاباقری -
۰۲ فروردين ۱۳۹۱ ۰۷:۳۵
یادش بخیر چه نمای باصفای داشت باان رودخانه